W kwietniu przypomnimy jedną z najbardziej znanych wystaw Instytutu Pamięci Narodowej „Zagłada polskich elit. Akcja AB – Katyń”, która po raz pierwszy została pokazana we wrześniu 2006 roku, a następnie intensywnie podróżowała po Polsce i w wielu wersjach językowych także po świecie. Chociaż nie ma na ten temat wiarygodnych danych, można przyjąć, że widziały ją dziesiątki tysięcy ludzi. Wystawa przedstawia zbrodnie przeprowadzone równolegle przez Niemców i Sowietów w Polsce w pierwszych miesiącach okupacji.
Na budynku Przystanku Historia w ubiegłym roku odsłonięto tablicę upamiętniającą czterech warszawskich Robinsonów, cywilnych ofiar Powstania Warszawskiego, którzy ukrywali się w ruinach kamienicy stojącej wcześniej w tym miejscu.
7 kwietnia (czwartek) o 17:30 w ramach spotkania Klubu Historycznego im. Generała Stefana Roweckiego „Grota” wykład o warszawskich Robinsonach wygłosi Michał Studniarek z IH PAN. Drugie, tym razem filmowe, spotkanie Klubu odbędzie się 19 kwietnia (wtorek) o 10:00. Odbędzie się wówczas projekcja filmu Jarosława Mańki i Macieja Grabysy „Święty ogień” o Walentym Badylaku, żołnierzu AK, który dokonał samospalenia w proteście przeciwko zmowie milczenia o Katyniu. Komentarz historyczny wygłosi Grzegorz Wołk z BEP.
Niezwykle ciekawie zapowiada się także inne „filmowe” spotkanie. 12 kwietnia (wtorek) o 17:30 w cyklu „Bohaterowie Wyklęci” pokazany zostanie film Dariusza Walusiaka „Jastrząb”. Bohater filmu Józef Bandzo ps. Jastrząb to postać barwna – żołnierz AK, partyzant 3 Brygady AK „Szczerbca” na Wileńszczyźnie, 5 Brygady AK „Łupaszki” na Podlasiu, Białostocczyźnie i Pomorzu, 3 Brygady NZW „Burego” na Białostocczyźnie, dowódca patrolu dywersyjnego Okręgu Wileńskiego AK. W lutym 1947 roku ujawnił się w czasie „amnestii”, co jednak nie zapewniło mu bezpieczeństwa – był inwigilowany i prześladowany. Skazany w latach 60. na dożywocie, wiele lat spędził w więzieniu. W dyskusji weźmie udział sam bohater, a także reżyser Dariusz Walusiak oraz dr Tomasz Łabuszewski, naczelnik OBEP w Warszawie. Gospodarzem cyklu jest dr Jędrzej Lipski, dziennikarz, dokumentalista i producent filmowy. Spotkania odbywają się pod patronatem TVP Historia.
Odnalezione niedawno dokumenty w domu gen. Kiszczaka świadczą o współpracy Lecha Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa w latach 1970-1976. Sam zainteresowany twierdzi, że wszystko zostało sfałszowane. Do dyskusji o Lechu Wałęsie, która odbędzie się 8 kwietnia (piątek) o 17:30, Piotr Skwieciński zaprosił prof. Andrzeja Friszke i dr Piotra Gontarczyka.
W styczniu 1979 r. władzę szacha Rezy Pahlawiego obaliła rewolucja, na czele której stał ajatollah Chomeini. Iran został przekształcony w republikę islamską. Poparcie dla radykalnych ruchów islamskich było wynikiem despotycznych rządów szacha, ale Iran był także ważny w geopolitycznej układance mocarstw. Po zakończeniu II wojny światowej Związek Sowiecki próbował włączyć Iran do swojej strefy wpływów poprzez wspieranie ruchów separatystycznych. Po interwencji państw zachodnich wojska ZSRS ostatecznie opuściły Iran w 1946 roku. Kilka lat później, w 1953 roku, USA i Wielka Brytania zaaranżowały zamach stanu i odsunęły od władzy premiera Mosaddegha, który próbował ograniczać wpływy proamerykańskiego szacha. Historię tę 18 kwietnia (poniedziałek) o 18:00 opowie Krzysztof Strachota z OSW w cyklu „Konflikty zimnowojenne”.
W cyklu „Polacy to naród emigrantów” 19 kwietnia (wtorek) o 17:00 opowie o emigracji solidarnościowej Marcin Frybes, matematyk i socjolog, Tadeusz Konopka, dziennikarz i dyplomata, oraz dr hab. Patryk Pleskot z OBEP w Warszawie. Z Polski wyemigrowało wówczas ponad milion obywateli. Tematem dyskusji będzie pytanie, czy uprawniony jest termin „emigracja solidarnościowa”, skoro zdecydowana większość Polaków, którzy opuścili PRL w latach 80., wyjechała z powodów materialnych?
25 kwietnia (poniedziałek) o 17:30 w cyklu „Laboratorium_archiwalne 1.0” tym razem w roli głównej, przedmioty zarekwirowane przez bezpiekę. Warsztat nosi tytuł: „Pamięć o polskich losach – ukraść jej źródła, by zabić legendę… Depozyty zarekwirowane przez MBP, przechowywane w zasobie IPN”. Prowadzenie: Andrzej Pieczunko, wicedyrektor BUiAD.
Zgodnie z tradycją zapraszamy do Przystanku na prezentacje historycznych książek. W kwietniu będą to książki: „Elity komunistyczne w Polsce” pod redakcją Mirosława Szumiły i Marcina Żukowskiego, „Komunikacja i polityka. Transport kolejowy i drogowy w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1918-1939” Marcina Przegietki oraz „Oddział” Jerzego Wójcika. Pierwsze spotkanie na temat „Elit” odbędzie się już 7 kwietnia (czwartek) o 17:30. Oprócz redaktorów tomu w dyskusji wezmą udział także prof. Jerzy Eisler, dyrektor warszawskiego Oddziału IPN oraz publicysta Marek Król. 14 kwietnia (czwartek) o 17:30 z Marcinem Przegietką o „Komunikacji i polityce” będzie rozmawiał dr Paweł Kosiński. Dyskusja o książce „Oddział” odbędzie się 27 kwietnia (środa) o 17:30 w ramach cyklu Krakowska Loża Historii Współczesnej w Warszawie. Tym razem Roman Graczyk, oprócz autora, zaprosił także dr. Dawida Golika z OBEP w Krakowie. Książka poświęcona jest losom Oddziału Samoobrony AK dowodzonego przez kpr. Jana Wąchałę „Łazika”. Oddział ujawnił się w lipcu 1945 r., ale ujawnienie się nie oznaczało bezpieczeństwa i końca walki. Większość podkomendnych „Łazika” wyjechała na Ziemie Zachodnie, by tam wejść w struktury Milicji Obywatelskiej, ale pozostać nadal zakonspirowanym oddziałem AK. Sam „Łazik” pozostał na Podhalu i kontynuował walkę podziemną. Niekiedy strzelał zbyt łatwo. Zginął w 1946 r. z ręki ludzi „Ognia”, którzy wykonali na nim wyrok za sprzeniewierzenie się żołnierskiej przysiędze.
W programie Przystanku znalazły się także dwa uczniowskie spektakle. 15 kwietnia (piątek)o 17:30 młodzież ze SP nr 97 im. Leona Kruczkowskiego przedstawi „Opowieść katyńskiego lasu”. Jej scenariusz osnuto wokół fragmentów autentycznych listów i wspomnień odnalezionych w grobach katyńskich. 19 kwietnia (wtorek) o 10:00 młodzież z XLVI LO im. Stefana Czarnieckiego przedstawi spektakl o Sybirakach.