Stowarzyszenie Polskich Mediów

Jeśli po powrocie z egzotycznych wakacji masz stany podgorączkowe, gorączkę, biegunkę, skurczowe bóle brzucha, bóle stawów, udaj się jak najszybciej do lekarza i nie zapomnij poinformować go o tym, że spędziłeś wakacje w odległym od Polski miejscu.

W strefie tropikalnej, w krajach mnie rozwiniętych, z racji cieplejszego i bardziej wilgotnego klimatu, a także gorszych lub wręcz – złych – warunków sanitarnych choroby zakaźne są częstsze niż w strefie klimatycznej północnej Europy. Co więcej, z uwagi małą dostępność do szczepień, w krajach tych występują choroby, które w Polsce zostały za pomocą programów powszechnych szczepień wyeliminowane (np. polio) czy też znacznie ograniczone (odra, gruźlica). Turyści ze strefy umiarkowanej, żyjący w lepszych warunkach sanitarnych, są bardziej podatni na choroby zakaźne niż ludność miejscowa.

Większość chorób zakaźnych nabywanych w czasie podróży zagranicznych do krajów strefy tropikalnej charakteryzuje się:

• gorączką,
• biegunką,
• wysypką,
• objawami grypopodobnymi,

które mogą występować w przebiegu innych powszechnie występujących w Polsce chorób. Wystąpienie podobnych objawów po podróży do tropików, nawet po dłuższym czasie od powrotu (dwa miesiące lub nawet dłużej) może nie być wiązane z podróżą przez pacjenta, a w związku z tym podróż nie wzmiankowana podczas wizyty u lekarza.

Stąd na przykład duża część nieprawidłowo rozpoznanych lub rozpoznanych z opóźnieniem przypadków malarii dotyczyła chorych powracających z krajów tropikalnych w sezonie jesienno-zimowym, a występujące u nich objawy były rozpoznawane początkowo jako objawy infekcji grypopochodnych.

Dlatego dla postawienia prawidłowej diagnozy konieczne jest udzielenie przez pacjenta informacji o pobycie w egzotycznym miejscu!

Skala problemu

Liczba przypadków chorób zawlekanych zza granicy rośnie z uwagi na coraz więcej podróży do egzotycznych krajów. Z danych Urzędu Lotnictwa Cywilnego wynika, że w 2015 roku z Polski do „pozostałych krajów”, czyli poza większością państw europejskich, USA, Kanadą, Izraelem, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, poleciało w sumie nieco ponad milion (1 082 024) pasażerów. W roku następnym liczba ta zwiększyła się o pół miliona osób. Co istotne, te statystyki nie obejmują pasażerów lotów czarterowych, a często takimi latają turyści na zorganizowane przez biura podróży dalekie wycieczki.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny podaje, że w 2015 roku zarejestrowano w Polsce 12 przypadków dengi, a rok później – 41; w 2015 roku zarejestrowano 29 przypadków malarii, a rok później – 38. W tym roku do połowy lipca odnotowano już 43 przypadki zawleczonej malarii.

To malaria jest najczęstszą chorobą zawlekaną z krajów tropikalnych, przy czym obraz kliniczny tej choroby coraz częściej oddala się od klasycznej, którą znamy choćby z literatury przygodowej (nawracająca w regularnych interwałach gorączka), a to może powodować trudności we wstępnym rozpoznaniu.

Eksperci NIZP-PZH wskazują, że w Polsce mamy do czynienia ze stosunkowo wysoką śmiertelnością z powodu tej choroby, a przyczyną tej sytuacji jest najczęściej opóźnienie diagnozy.

W Polsce rejestruje się też zachorowania na zawleczone zza granicy: dengę, dur brzuszny, WZW typu A, odrę, a także choroby występujące endemicznie w różnych krajach.

W Polsce są możliwości rozpoznania i leczenia chorób zawlekanych z tropików – działają nie tylko poradnie i oddziały specjalizujące się w tym obszarze medycyny, ale także oddziały i poradnie chorób zakaźnych w szpitalach w całej Polsce, których specjaliści wiedzą, jak zająć się pacjentem z podejrzeniem choroby zawleczonej zza granicy. W Polsce wykonuje się też badania laboratoryjne wykrywające patogeny i pasożyty z odległych miejsc świata. Ośrodkiem specjalizującym się w tego typu diagnostyce jest Krajowy Ośrodek Medycyny Tropikalnej w Gdyni.

Kluczowa jest jednak informacja od pacjenta o tym, że przebywał w tropikach, dzięki czemu lekarz weźmie pod uwagę opcję, że gorączka, biegunka, ból stawów itp. może mieć swoją przyczynę w chorobie zawleczonej z egzotycznego kraju.

Komórki organizacyjne, zajmujące się leczeniem chorób zakaźnych

Według stanu na koniec II kwartału 2017 r., w Polsce zarejestrowanych jest:

• 378 poradni chorób zakaźnych, w tym 38 poradni chorób zakaźnych dla dzieci,
• 98 poradni chorób tropikalnych, w tym 5 poradni chorób tropikalnych dla dzieci,
• 34 poradnie chorób odzwierzęcych i pasożytniczych,
• 26 poradni profilaktyczno-leczniczych (HIV/AIDS)

W zakresie leczenie szpitalnego, zarejestrowanych jest:

• 46 oddziałów chorób zakaźnych, w których jest 1356 łóżek,
• 6 oddziałów chorób zakaźnych dla dzieci, w których jest 168 łóżek,
• 51 oddziałów obserwacyjno-zakaźnych, w których jest 1300 łóżek,
• 13 oddziałów obserwacyjno-zakaźnych dla dzieci, w których jest 365 łóżek,
• 4 oddziały leczenia AIDS, w których jest 99 łóżek,
• 2 oddziały chorób tropikalnych, w których jest 48 łóżek.

Liczba specjalistów w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej oraz w dziedzinie chorób zakaźnych

Według Centralnego Rejestru Lekarzy i Lekarzy Dentystów Rzeczypospolitej Polskiej prowadzonego przez Naczelną Radę Lekarską, liczba lekarzy specjalistów (tj. lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w danej dziedzinie medycyny):

• w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej wynosi 182, w tym 168 lekarzy specjalistów wykonuje zawód (stan na dzień 31 maja 2017 r.). Ponadto 6 lekarzy posiada specjalizację I stopnia w ww. dziedzinie i wykonują zawód;
• w dziedzinie chorób zakaźnych liczba lekarzy specjalistów wynosi 1149, w tym 985 lekarzy wykonuje zawód oraz 194 lekarzy posiada specjalizację I stopnia, w tym 127 lekarzy wykonujących zawód.

Według rejestru lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne prowadzonego przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, aktualnie szkolenie specjalizacyjne (stan na dzień 12.07.2017 r.) odbywa:

• w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej – 5 lekarzy,
• w dziedzinie chorób zakaźnych – 144 lekarzy.

Aktualnie uprawnienia do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej posiadają 3 jednostki dysponujące 16 miejscami szkoleniowymi. Natomiast w dziedzinie chorób zakaźnych uprawnienia posiada 75 jednostek szkoleniowych, które dysponują 387 miejscami szkoleniowymi.

Przed wyjazdem

• Zanim kupisz bilet czy wycieczkę, wejdź na stronę: https://polakzagranica.msz.gov.pl/ i przeczytaj informacje o planowanym celu podróży, w tym m.in. o zalecanych i/lub obowiązkowych szczepieniach w danym kraju.
• Wybierz się do lekarza i omów wszelkie zagadnienia związane z podróżą najlepiej kilkanaście tygodni przed podróżą.
• Sprawdź, czy nie brakuje Ci szczepień; np. spróbuj sobie przypomnieć, kiedy ostatnio szczepiłeś się przeciwko tężcowi, czy zaszczepiony jesteś dwoma dawkami szczepionki przeciwko odrze.

Listę punktów szczepień, w których można się zaszczepić przeciwko chorobom występującym w tropikach znajdziesz pod adresem: https://gis.gov.pl/images/ep/so/wykaz_punkt%C3%B3w_2017_%C5%BC%C3%B3%C5%82ta_gor%C4%85czka.pdf

• Jeśli jesteś w ciąży, rozważ, czy podróż do egzotycznych krajów jest dobrym pomysłem w czasie oczekiwania na dziecko. Podobnie – jeśli masz małe dziecko, rozważ wszelkie „za i przeciw” egzotycznej podróży z maluchem.

W czasie podróży

• Nie jedz surowych warzyw, surówek, owoców, których nie da się obrać ze skórki
• Pij wyłącznie wodę z pewnego źródła – np. szczelnie zakapslowaną
• Nie chodź boso
• Nie jedz lodów, drinki i napoje pij bez lodu
• Nie kąp się w jeziorach czy rzekach – to naturalne siedliska pasożytów
• Używaj repelentów, po zmroku zakładaj odzież z długimi rękawami i nogawkami, śpij pod moskitierą.

Trzy mity w kontekście chorób zawlekanych z tropików

• Trzeba codziennie pić mocny alkohol – on „wybije” zarazki, które dostaną się do przewodu pokarmowego.

Alkohol jest środkiem dezynfekcyjnym, ale nie działa w ten sposób „od środka”. Zwróć uwagę, że biegunki i zatrucia pasożytami czy pierwotniakami zdarzają się pomimo obecności kwasu solnego w żołądku.

• Jadę tylko na dwa tygodnie i nie będę mieszkać w dżungli, więc nie muszę stosować profilaktyki antymalarcznej.

Komarów przenoszących malarię jest na pewno więcej na terenie dżungli, ale nie ma dla nich przeszkód, by szukać żywiciela nawet w nowoczesnych hotelach w miastach. Zastanów się, czy warto ryzykować.

• Nie ma sensu szczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby, skoro stosunkowo krótki urlop spędzę w ośrodku turystycznym i będę jadł tylko w hotelu.

Nie masz gwarancji, że personel tego hotelu przygotowujący posiłki, dba o higienę. Zastanów się, czy warto ryzykować.

Więcej informacji o zagadnieniach poruszanych podczas konferencji znajdziesz na stronie portalu Serwis Zdrowie – www.zdrowie.pap.pl . Z portalu można BEZPŁATNIE pobierać wszystkie artykuły, rysunki, zdjęcia, infografiki i filmy.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.