Stowarzyszenie Polskich Mediów

Krzysztofa Spałka, przyjaciela, wybitnego przyrodnika, wspomina Teresa Kudyba.

Krzysztof Spałek, naukowiec Uniwersytetu Opolskiego zmarł po długiej i wyczerpującej chorobie 10 grudnia 2019 roku, nie doczekawszy swojej „pięćdziesiątki” ani wymarzonej habilitacji.

Urodził się 15 marca 1970 roku. Już w roku 1987 jako licealista dokonał osiągnięcia przełomowego dla polskiej nauki: odkrył stanowisko paleontologiczne w swojej rodzinnej wiosce – Krasiejowie. Dzięki niemu Polska zaistniała na paleontologicznej mapie świata. Dziś krasiejowskie pradinozaury i zbudowany wokół nich Jurapark to międzynarodowe miejsce badań naukowych oraz jedna z największych atrakcji edukacyjnych i turystycznych w Polsce i Europie.

Krzysztof był człowiekiem ponadprzeciętnym. W mojej pamięci zapisał się jako wybitny botanik, wszechstronny i niezastąpiony badacz, popularyzator przyrody Śląska Opolskiego, mojej ziemi rodzinnej. Genialny zmysł obserwacyjny, ogromna wiedza, a przy tym skromność, pokora i charakterystyczne dla Górnoślązaka – pracowitość i rzetelność to cechy, które wyniosły go na panteon opolskich nauczycieli akademickich, przyrodników, krajoznawców. Ale jednocześnie spowodowały jego ogromne osamotnienie w starciu z niszczącą takie cenne osobowości technokratyczną „punktozą”, jaka zapanowała w ostatnich latach na polskich uczelniach wyższych.

Doktor Spałek pozostanie nieśmiertelny w moich filmach edukacyjnych: „Dinozaury z Krasiejowa”, „Opolskie białe złoto”, „Z tarniną w herbie”. Bardzo ważny jest pierwszy z tych filmów. Udało mi się dotrzeć z kamerą do zakurzonych pudeł z kośćmi pradinozaurów, które 16-letni wówczas Krzysiek zawiózł na Uniwersytet Wrocławski i nikt z naukowców się nimi nie zainteresował. Wspólnie napisaliśmy przewodnik „Opolskie wędrówki krajoznawcze”, wzbogacony o unikatowe fotografie rzadkich roślin. Nie tylko potrafił je odnaleźć w terenie, wszystkie bezbłędnie nazwać i opisać, ale też odtworzyć lub wymyślić dla nich pożyteczne zastosowanie. Ostatnie z jego zdjęć – ciechocińskie słonorośla – zamieściłam w jubileuszowym albumie o Ciechocinku (2016).

Pozostanie nieśmiertelny wśród ziół… Sebastianeum Silesiacum (zespół turystyczno – wypoczynkowo – rehabilitacyjny w Kamieniu Śląskim) zawdzięcza mu znakomity ogród, zaprojektowany i założony w roku 2004, a stanowiący podstawową bazę terapii ziołowej, jednej z pięciu filarów profilaktyczno-leczniczej metody ks. Sebastiana Kneippa. W pobliżu pałacu rodu Strachwitz, miejscu urodzenia św. Jacka, dr Spałek zaprojektował rabaty, na których pojawiły się subtelnie pachnące zioła: hyzop, melisa, mięta, rozmaryn, szałwia, lebiodka pospolita oraz sektory roślinności ozdobnej, krajobrazowo-florystyczny, owocowo-sadowniczy.

W ostatnich latach dr Spałek poświęcił się badaniom nad wykorzystaniem w terapii uzdrowiskowej roślin leczniczych, w tym wodnych i siennych (fenum). Rozpoczął intensywne badania łąk, skupiając się najpierw na Równinie Opolskiej, a od 2016 roku w okolicach Ciechocinka i Słońska, o co go poprosiłam. Osobiste poznanie wybitnej balneolog prof. Ireny Ponikowskiej, mieszkającej i leczącej w Ciechocinku, udział w roli panelisty na konferencji polskich balneologów, podjęcie ścisłej współpracy ze Stowarzyszeniem Komisja Zdrojowa miały zaowocować nie tylko międzynarodowymi publikacjami, ale stworzeniem w Ciechocinku centrum leczenia metodą Kneippa.

Te znakomite plany przerwała choroba Krzysztofa. Słonorośla zaobserwowane w Ciechocinku w roku 2016 zainspirowały go jeszcze do zaprojektowania parku roślin słonolubnych i tężni solankowej w Wołczynie na Śląsku Opolskim, gdzie podobnie jak w Ciechocinku występują źródła termalnej solanki, odkryte w latach 80.

Krzysztof miał wielkie plany. Nie zdążył. Pozostawił wiele niedokończonych działań i opracowań, które kontynuować będą jego najbliżsi przyjaciele. Wkrótce powstanie drukiem książka, w której spisuję wspomnienia ludzi, którym dane było prywatnie lub zawodowo znaleźć się na Jego osobistej orbicie.

***

Dr Krzysztof Spałek (1970-2019) – pracownik naukowo-dydaktyczny w Katedrze Biosystematyki Uniwersytetu Opolskiego: badacz geografii roślin, geobotaniki, fitosocjologii, fitoterapii i lecznictwa uzdrowiskowego. Współredaktor pierwszej w Polsce regionalnej „Czerwonej księgi roślin województwa opolskiego”. Odkrywca nowych dla Polski zbiorowisk roślinnych. Autor kilkuset publikacji popularnonaukowych, dziesiątek folderów, albumów, książek. Stały współpracownik czasopism: „Sudety”, „Przyroda Górnego Śląska”, „Panacea”, „Spotkania z Zabytkami”, „Acta Balneologica”. Fotograf przyrody, publicysta, regionalista, odkrywca światowej rangi stanowiska paleontologicznego w Krasiejowie.

Laureat Nagrody im. Karola Miarki (2006) oraz nagród Rektora Uniwersytetu Opolskiego. Unijny ekspert do spraw obszarów Natura 2000. Biegły z listy Wojewody Opolskiego w zakresie ochrony przyrody.