Dotychczas na terenie Pomorza przede wszystkim Zachodniego zrealizowano szereg przedsięwzięć związanych z odbudową bądź renowacją miejsc pamięci o poległych żołnierzach podczas tej wojny.
Odbyły się już liczne spotkania w miejscach martyrologii ofiar tej wojny, której doświadczyli żołnierze – jeńcy różnych narodowości.
Między innymi z udziałem JE Ambasadora Republiki Serbii Radojko Bogojevicia odbyły się 27 i 28 maja 2014 uroczystości upamiętniające poległych i zmarłych w wyniku tej wojny na Ziemi Pomorskiej – żołnierzy Serbskich. Miały one miejsce na cmentarzach wojennych w Czarnym i Stargardzie. (Do tych spotkań i wizyty JE Ambasadora powrócę w następnej relacji).
28 czerwca 2014 r. – tj. dniu rocznicowym podpisania w 1919 roku Traktatu Pokojowego kończącego 1. wojnę światowa – Zespół ds. upamiętnienia zaplanował w programie swoich działań, że w ten dzień „…zainicjuje na terenie Wielkiego Pomorza „akcję” zapalenia zniczy- Płomyków /Iskier / Pamięci pod pomnikami i tablicami znajdujących się na terenie naszych miast i wsi oraz na cmentarzach jenieckich Aktu tego dokonają przede wszystkim członkowie Zespołu i organizacji wchodzących w jego skład a także przedstawiciele miejscowych organizacji społecznych i samorządów. /…/
Oraz, że w tym dniu księża członkowie Zespołu oraz spoza jego składu – odprawią modlitwy/nabożeństwa w intencji ofiar tej wojny”.
Zgodnie z tym zapisem 28 czerwca 2014 r. w Łąkim w gm. Lipnica na Gochach podczas odbywającego się tam XV Zjazdu Rodu Trzebiatowskich przed znajdującym się tu obeliskiem pamięci poległych mieszkańców tej wsi na frontach 1 i 2 wojny światowej odbyła się uroczystość Zapalenia Zniczy Pamięci o złożonej żołnierskiej ofierze życia przez żołnierzy – mieszkańców tej wsi.
Niemniej ta uroczysta chwila pod obeliskiem w Łąkim miała swój szerszy wymiar, bowiem obejmowała swoim serdecznym wspomnieniem i inne znajdujące się na Gochach, Zaborach i Borach Tucholskich miejsca związane z ofiarami tej wojny, a które się wznoszą w Trzebiatkowych, Tuchomiu, Piasznie, Bytowie, Borzyszkowach czy Borowym Młynie a także w Czersku,Wielu i Tucholi.
Rangę tej symbolicznej chwili Zapalenia Iskier Pamięci w Łąkim podnosił udział w niej w niej m.in. Starosty Powiatu Bytowskiego p. Jacka Żmudy Trzebiatowskiego, senatora Ziemi Kaszubskiej p. Romana Zaborowskiego, wójta gminy Lipnica Andrzeja Lemańczyka oraz Wojciecha Megiera – przewodniczącego Rady Gminy w Lipnicy a także p. Jana Krzysztofa Kleinszmidta Przewodniczącego Sejmiku Województwa Pomorskiego. Z kolei Zespół, był reprezentowany przez jego przewodniczącego Zbigniewa Talewskiego, który poprowadził to spotkanie a także innych członków Honorowej Kapituły Fundacji Naji Gochë, przede wszystkich należących do Rodu Trzebiatowskich.
Przed Zespołem kolejne wyzwania by w tym roku 100 lecia wybuchu tej wojny szeroko upowszechnić wiedzę o jej skutkach i tragizmie, zwłaszcza te działania podejmować wśród młodej generacji nie tylko Pomorzan. Ważnym jest wydobywanie i szerokie upowszechnianie również i to, że tragizm tamtych pierwszo wojennych dni otworzył nam drogę do odzyskania przez Polskę państwowości po wiekach zaborów. Podkreślać także, że jej dramatyczny scenariusz, postawił w okopach naprzeciwko siebie Polaków z różnych Zaborów wcielonych do wrogich sobie armii. Przypominać o tym, iż dla nas Polaków wojna ta nie zakończyła się w 1919 roku a dopiero po wygranej przez armię polską prowadzoną przez Józefa Piłsudskiego wojny obronnej – bolszewickiej-, jaką musiała stoczyć w obronie swej suwerenności odrodzona Ojczyzna.
Zbigniew Talewski
Naji Gochë.